Bijna iedereen droomt elke nacht. Sommige van die dromen zijn nogal verwarrend. Sommige dromen zijn gewoon de weerspiegeling of verwerking van de dagelijkse gebeurtenissen. En andere dromen gaan over dingen waar nog nooit eerder aan gedacht of over gedroomd is. Hoe kijkt de islam hiernaar?
Drie categorieën dromen
De Profeet Mohammed ﷺ maakte duidelijk dat we onze dromen in drie categorieën kunnen indelen gebaseerd op de bron ervan:
1. Goddelijke dromen
2. Zelf gerelateerde dromen
3. Duivelse dromen
Zelf-gerelateerde dromen zijn de dromen over wat iemand meemaakt of heeft meegemaakt in het leven, of de dromen over de dingen die de persoon wenst of juist niet wil.
Duivelse dromen zijn de nachtmerries die van de duivel afkomstig zijn.
Goddelijke dromen zijn de dromen die rechtstreeks door Allah of Zijn engelen worden getoond, en zij hebben goddelijke betekenissen.
We zullen het voornamelijk hebben over de goddelijke dromen. Deze dromen worden ook wel waarheidsgetrouwe of betrouwbare dromen genoemd.
Verschillende visies
Alvorens voorbeelden te geven, vinden wij het nuttig om kort een kwestie te vermelden: De Freudiaanse psychoanalyse houdt geen rekening met goddelijke dromen. Volgens Freud worden dromen gevormd door inwendige of uitwendige prikkels. Onze verbeelding zou volgens hem vorm geven aan die prikkels. In onze dromen zijn er sporen van gebeurtenissen die we in het verleden meemaken.
Freud dacht dat zoals een kind de dingen ziet die hij wil maar niet kan krijgen, zo zou ook ieder mens de verlangens die hij niet kon bevredigen in zijn dromen terugzien. Verlangens die door religieuze overtuigingen of culturele druk in het onderbewustzijn zijn gestopt, zouden in dromen opduiken. Hij zag dromen vooral als de symbolische vervulling van onze biologische behoeften seks.
Vanuit Islamitisch gezichtspunt is het zeker geen aanvaardbaar idee om in elke droom een spoor van seksuele neiging te zien, of te denken dat dromen alleen plaatsvinden door inwendige of uitwendige prikkels. Sommige dromen kunnen we verklaren vanuit het onderbewustzijn, maar het is niet juist om elke droom van daaruit te verklaren en het te veralgemeniseren.
Een glimp vanuit het ongeziene
Er zijn dromen die geen weerspiegeling zijn van het onderbewustzijn, maar die een glimp zijn van al ghayb (het ongeziene, onbekende) en die in ‘het oog’ van het hart terecht komen.
De visie van de school van de psychoanalyse kan dus slechts sommige dromen verklaren, niet alle. Bijna ieder mens ervaart goddelijke dromen die boodschappen en geheimen bevatten, ook al komt het niet vaak voor. Er zijn dromen die de volgende dag of jaren later precies uitkomen. Dergelijke dromen komen voor als wat is opgeschreven in de Lawh Mahfuz (het Welbewaarde Tablet waar alle besluiten van Allah bewaard worden) wordt weerkaatst op de spiegel van het hart.
Hoewel onze zintuigen in rust zijn, is onze verbeelding actief als we slapen. Daarom blijven de dingen die vanuit de Lawh Mahfoez naar ons hart worden gereflecteerd in ons geheugen in de vorm van symbolen en vormen die onze verbeelding vormt. Wanneer wij wakker worden, herinneren wij ons die symbolen en vormen als het goddelijke dromen betreft.
Hoe kun je weten of een droom goddelijk is? Een aspect van de betrouwbare dromen is dat zij troost geven aan de persoon en goddelijk goed nieuws brengen.
Voorbeelden uit de Koran & Soennah
De Profeet Mohammed ﷺ sprak over dit soort dromen als mubashshirat (blijde tijdingen) en zei:
“Het profeetschap is voorbij. Na mij zal er geen andere profeet komen…”Toen vroegen de Sahabah (metgezellen): “Wat zijn mubashshirat O Boodschapper van Allah?” De Profeet Mohammed ﷺ zei: “De (betrouwbare) droom die een moslim ziet. Het is een deel uit de delen van het profeetschap.” (Tirmidhi, Droom, 2)
Het feit dat de wahy (openbaring) aan de Profeet Mohammed begon in de vorm van betrouwbare dromen helpt ons de bovenstaande hadith (overlevering) te begrijpen. Zoals Aisha رضي الله عنها meedeelde, waren de dromen die de Profeet Mohammed ﷺ zag aan het begin van de wahy helder, zo helder als het licht van de ochtend. (Bukhari, Bad’u’l wahy, 3).
Toen zij dicht bij de dood was, zegt Amina رضي الله عنها – de moeder van onze profeet – tegen haar zoon:
Mijn zoon, als de dingen die mij in mijn droom zijn meegedeeld waar zijn, dan zul jij de persoon zijn die de mensheid zal redden.
In de Heilige Koran, vooral in soera (hoofdstuk) Yusuf, worden dromen heel vaak genoemd. In die soera is de eerste droom die genoemd wordt een droom die profeet Yusuf ziet toen hij een kind was. In zijn droom ziet hij elf sterren, de zon en de maan voor hem buigen. Hij vertelt zijn droom aan zijn vader. Dan zegt zijn vader:
“En zo zal uw Heer u verkiezen en u de uitleg der gezegden onderwijzen en Zijn gunst aan u en aan de kinderen van Yaqub volledig maken, zoals Hij die vroeger aan uw vaderen, Ibrahim en Ishaq, volledig maakte; voorzeker, uw Heer is Alwetend, Alwijs.” (Koran, 12:6).
De interpretatie van wat aan de Profeet Yusuf عليه السلام is onderwezen, wordt in zekere zin uitgelegd als de interpretatie van dromen. Het wordt ook uitgelegd als het begrijpen van de details van de goddelijke boodschap of het aanvoelen van de gevolgen van de gebeurtenissen die zullen plaatsvinden.
De droom van de Profeet Yusuf عليه السلام komt uit
De droom van Yusuf عليه السلام wordt na lange jaren werkelijkheid. De Profeet Yusuf عليه السلام wordt na een lang avontuur de Minister van Financiën van Egypte. Hij roept zijn ouders en broers en zussen naar Egypte zonder dat zij wisten wie hij was. Zij tonen respect voor zijn geestelijke superioriteit en autoriteit. Dan herinnert de Profeet Yusuf zijn vader aan de droom die hij jaren eerder zag:
“O mijn vader, dit is de betekenis van mijn visioen van vroeger; mijn Heer heeft het inderdaad waar gemaakt” (Koran, 12: 100).
In de droom zag de Profeet Yusuf zijn ouders en broers in de vorm van symbolen. Elf sterren vertegenwoordigen zijn broers, en de zon en de maan vertegenwoordigen zijn ouders. Dat zij voor hem buigen voor hem vertegenwoordigt Yusufs spirituele en psychische superioriteit.
Profeet Yaqub loste de taal van de symbolen in Profeet Yusufs droom op. Hij gaf woorden aan de goddelijke boodschap in de droom.
De droom over de gevangenen
De tweede droom waarover verteld wordt in soera Yusuf is de droom van twee mensen in de gevangenis. Een van hen ziet zichzelf druiven persen, en de ander ziet vogels brood eten van zijn hoofd. Zij willen dat de Profeet Yusuf عليه السلام , die toen in de gevangenis zat vanwege een lastercampagne, hun dromen uitlegt. De Profeet Yusuf عليه السلام vertelt hen eerst over de waarheid van tawheed (de eenheid van Allah). Daarna deelt hij hen mee dat degene die druiven perst zijn oude baan zal krijgen, en dat de ander geëxecuteerd zal worden. (Koran, 12:36-41).
De droom van de vorst van Egypte
De laatste droom in die soera is de droom van de vorst van Egypte. De vorst ziet in zijn droom dat zeven dunne koeien zeven vette koeien opeten. Ook ziet hij zeven groene en zeven droge korenaren. Hij vertelt zijn droom aan de mensen om hem heen. Zij beschouwen ze als betekenisloze dromen omdat ze er geen uitleg van kunnen geven.
De persoon die uit de gevangenis is gekomen, vertelt de vorst over de droominterpretaties van de Profeet Yusuf عليه السلام. Hij wordt naar de gevangenis gestuurd om de droom te laten interpreteren. De Profeet Yusuf عليه السلام vertelt hem dat er zeven jaren van schaarste en ontbering volgen op zeven jaren van rijkdom en overvloed (Koran, 12:43-49). Die interpretatie zorgt ervoor dat Profeet Yusuf Minister van Financiën wordt, nadat duidelijk wordt dat hij onschuldig gevangen had gezeten. De droom komt uit zoals hij beschreef.
Uit de droom van de vorst valt op te maken dat de mensen die nadenken over de toekomst van hun land, daarover boodschappen krijgen in hun dromen.
Dromen van de Profeet Mohammed ﷺ
In de Koran staan ook enkele dromen van de Profeet Mohammed ﷺ. Een daarvan is de droom die de Profeet Mohammed ﷺ zag voor de Slag bij Badr. Hij zag in zijn droom dat de vijand gering in aantal was en geeft het goede nieuws door aan zijn metgezellen. Het vers luidt als volgt:
“Toen Allah hen in uw droom als weinigen aan u toonde, en als Hij hen u als velen had getoond, zou u zeker zwak zijn geworden en zou u over de zaak hebben getwist, maar Allah redde (u); voorzeker, Hij is de Kenner van wat in de borsten is.” (Koran, 8:43).
Ook al is de vijand groot in aantal, hij wordt klein getoond aan de Profeet Mohammed ﷺ in zijn droom. Dit schonk de gelovigen moed om aan de oorlog deel te nemen. Vanuit het gezichtspunt van de vijand zou diezelfde droom hen duidelijk maken, dat zij geestelijk zwak waren en niet gesteund werden, want ook al waren zij groot in aantal; zij hadden geen hoge waarden en verheven doelen. Als we erover nadenken, zien we dat hun werkelijke situatie werd getoond aan de Profeet Mohammed ﷺ.
De verovering van Makkah
Een andere droom van de Profeet Mohammed ﷺ die in de Koran wordt genoemd, gaat over de intocht van de moslims in Makkah. Hij droomde dat de moslims Makkah binnenkwamen en tawaf (ommegang van de Ka’aba) maakten in het jaar van het verdrag van Hudaybiya, en hij vertelde zijn metgezellen hierover. Daarom keerden zijn metgezellen – die dachten dat de intocht in dat jaar zou plaatsvinden – teleurgesteld terug. Maar toen kwam de soerah van de Overwinning die hun verdriet verlichtte. Het gedeelte van de Soerah die betrekking heeft op de droom gaat als volgt:
Waarlijk, Allah heeft het visioen voor Zijn boodschapper vervuld. U zult de heilige Moskee binnengaan, als Allah het wil, met een gerust gemoed, het hoofd kaalgeschoren, of het haar kortgeknipt en zonder vrees. Want Hij wist wat u niet wist en Hij schonk u bovendien een spoedige overwinning. (Koran, 48:27).
Die droom kwam uit in de vorm van de umrah (de kleine bedevaart naar Makkah die door moslims op elk moment van het jaar kan worden ondernomen) die na één jaar plaatsvond, en in de vorm van de verovering van Makkah na twee jaar.
Dromen kunnen indicatie zijn van al ghayb
Deze dromen die als voorbeeld in de Koran worden genoemd, behoren tot het goede nieuws, de heilige troost van al ghayb (het ongeziene, onbekende). De dromen van twee mannen in de gevangenis en de droom van de vorst van Egypte laten zien dat ook andere mensen dan de profeten dromen kunnen hebben die boodschappen bevatten die betrekking hebben op al ghayb.
Toen Sayyid Qutb, een van de hedendaagse uitleggers (mufassirs), in de Verenigde Staten van Amerika was, droomde hij dat zijn neef bloed in zijn oog had. Toen hij via een brief naar de toestand van zijn neef informeerde, vernam hij dat zijn neef een inwendige bloeding had en onder medische behandeling was. De bloeding die met het blote oog niet te zien was, werd in zijn droom aan zijn oom getoond die zich op continenten afstand bevond. (Qutb, IV, 197)
In de geschiedenis zijn er vele dromen die beroemd zijn geworden. Een van hen is als volgt:
De president van de Verenigde Staten Abraham Lincoln, ziet in zijn droom dat hij gedood wordt terwijl hij naar een voorstelling in het theater kijkt. Hij vertelt zijn droom aan zijn vrienden. De volgende dag, wanneer hij in het theater is, komt iemand het theater binnen tijdens een spannende scène van de voorstelling en doodt hem met zijn geweer. (14 april 1865)
Lees ook: De wonderen van profeet Mohammed (VZMH)
De islam komt overeen met het verstand