Wat zijn wetscholen (Madhabs)?

MOET NOG WORDEN GOEDGEKEURD

Er zijn vier soorten wetscholen binnen de soennitische islam:

• Hanafi wetschool (van Abu Hanifa, overleden op 767)
• Maliki wetschool (van Malik, overleden op 795)
• Shafi wetschool (van Shafi, overleden op 820)
• Hanbali wetschool (van Ahmad of Hanbal, overleden op 855)

Betekenis

Het woord madhab is afgeleid van een Arabisch woord dat “gaan” of “een weg nemen” betekent, en verwijst naar de keuze van een mujtahid (iemand die bevoegd is een oordeel uit te spreken) met betrekking tot een aantal interpretatiemogelijkheden bij het afleiden van de regel van Allah uit de primaire teksten van de Koran en de hadith over een bepaalde kwestie. In ruimere zin vertegenwoordigt een madhab de gehele gedachtegang van een bepaalde bevoegde imam, zoals Abu Hanifa, Malik, Shafi’i, of Ahmad (Hanbal), en de vele  geleerden van de eerste rang na hen van de respectievelijke wetscholen, die hun bewijzen controleerden en hun werk verfijnden en opwaardeerden.

De bevoegde imams legden dus uit hoe we de Koran en de Soennah in ons leven het beste konden praktiseren. Dat deden ze met behulp van de specifieke sharia-regels (de regels van Allah), die verzameld bekend staan als fiqh (jurisprudentie). De fiqh werd vanuit vier bronnen opgesteld: de Koran, de Hadith, analogie en consensus.

In verband met onze din (godsdienst) is de fiqh er slechts een deel van, want de godsdienstige kennis die ieder van ons bezit, bestaat uit drie soorten:

• De eerste soort is de algemene kennis van de grondbeginselen van het islamitische geloof in de eenheid van Allah, in Zijn engelen, Boeken, boodschappers, het profeetschap van Mohammed ﷺ, enzovoort. Ieder van ons kan deze kennis rechtstreeks uit de Koran en de hadith afleiden.
• Dit is ook het geval is met een tweede soort kennis, die van de algemene islamitische ethische beginselen om goed te doen, kwaad te vermijden, met anderen samen te werken in goede werken, enzovoort. Deze algemene beginselen, die het grootste en belangrijkste deel van zijn godsdienst vormen, kan iedere moslim uit de Koran en de hadith halen. 
• De derde soort kennis is die van het specifieke begrip van bepaalde goddelijke geboden en verboden die samen de sharia vormen. Vanwege de aard en het grote aantal van de teksten van de Koran en de hadith verschillen de mensen in hun vermogen om deze te begrijpen en er voorschriften uit af te leiden. Maar aan ons allen is opgedragen ze in ons leven na te leven, in gehoorzaamheid aan Allah.

Twee soorten moslims

Daarom zijn er twee soorten moslims: zij die dit op eigen kracht kunnen doen, en dat zijn de mujtahid oftewel bevoegde imams; en zij die dit moeten doen door middel van een ander, dat wil zeggen door het volgen van een bevoegde imam, in overeenstemming met Allahs woord in Surat al-Nahl: 

“Vraag het aan de bezitters van kennis, als jullie het niet weten.” (Koran, 16:43)

en in Surat al-Nisa:  

“Indien zij het aan de boodschapper en aan de gezagsdragers onder hen hadden voorgelegd, dan zouden degenen onder hen, wier taak het is het uit te zoeken, het hebben geweten.” (Koran, 4:83)  

De uitdrukking “alladhina yastanbitunahu minhum“, waar hier sprake van is, verwijst naar degenen die het vermogen bezitten om direct conclusies te trekken uit de bewijzen, wat in het Arabisch istinbat wordt genoemd.  

Kan iedereen zijn eigen gangetje gaan?

Deze en andere verzen en hadiths verplichten de gelovige die niet op het niveau is van istinbat of het rechtstreeks afleiden van uitspraken uit de Koran en hadith om iemand te vragen en te volgen in dergelijke uitspraken die wel op dit niveau is. Het is niet moeilijk in te zien waarom Allah ons verplicht heeft deskundigen te vragen, want als ieder van ons persoonlijk verantwoordelijk zou zijn voor het evalueren van alle primaire teksten met betrekking tot elke vraag, zou een leven van studie er nauwelijks genoeg voor zijn, en men zou ofwel het verdienen van de kost moeten opgeven, ofwel zijn geloof moeten opgeven, hetgeen de reden is waarom Allah zegt in de Surat al-Tawba, in de context van de jihad: 

“Niet alle gelovigen moeten ten strijde trekken. Waarom gaat niet van elke groep een deel alleen, opdat de overige kennis van de godsdienst verkrijgen en hun volk vermanen wanneer zij terugkeren, opdat zij er misschien lering uit trekken” (Koran, 9:122).  

De Koran en Soennah volgen

De slogans die we vandaag de dag horen over “het volgen van de Koran en de Soennah in plaats van het volgen van de madhabs” zijn ver bezijden de waarheid. Iedereen is het erover eens dat we de Koran en de Soennah van de profeet ﷺ moeten volgen. Het punt is dat de profeet ﷺ niet meer in leven is om ons persoonlijk te onderwijzen, en alles wat we van hem hebben, of het nu de hadith of de Koran is, is aan ons overgebracht via islamitische geleerden.

Het is dus niet de vraag óf wij ons geloof (islam) wel of niet van geleerden aannemen, maar eerder van wélke geleerden. En dit is de reden waarom we madhabs hebben in de islam: omdat de uitmuntendheid en superioriteit van de geleerdheid van de bevoegde imams – samen met de traditionele geleerden die hen (op)volgden in elk van hun wetscholen – de test van wetenschappelijk onderzoek hebben doorstaan. Bovendien hebben deze wetscholen het vertrouwen van weldenkende en praktiserende moslims gewonnen gedurende alle eeuwen van islamitische grootheid.

De reden waarom madhabs bestaan, het voordeel ervan, verleden, heden en toekomst, is dat zij duizenden degelijke, op kennis gebaseerde antwoorden geven op vragen van moslims over hoe Allah te gehoorzamen. Moslims hebben zich gerealiseerd dat het volgen van een madhab het volgen van een topgeleerde betekent, die niet alleen een uitgebreide kennis had van de Koran en hadith-teksten met betrekking tot elke kwestie waarover hij oordeelde, maar ook leefde in een tijdperk een millennium dichter bij de profeet ﷺ en zijn metgezellen. Het was een periode waarin taqwa (godvrezendheid) de norm waren. Deze verschillende omstandigheden staan in schril contrast met de omstandigheden waarin de huidige geleerden leven.  

Het volgen van een wetschool is zeer belangrijk

Hoewel de oproep om terug te keren naar de Koran en de Soennah een aantrekkelijke slogan is, is het in werkelijkheid een grote sprong terug in onwetendheid. Een oproep om eeuwen van gedetailleerd en specifiek islamitisch onderzoek naar het uitleggen en preciseren van de geboden van de Koran en de Soennah op te geven, wat een zeer verfijnde, interdisciplinaire inspanning is geweest van mujtahids, hadith-specialisten, Koranexegeten, lexicografen, en andere meesters van de islamitische rechtswetenschappen. Het opgeven van de vruchten van dit onderzoek, de islamitische sharia, voor het volgen van hedendaagse sjeikhs (meesters) die, ondanks de beweringen, niet op het niveau van hun voorgangers staan, is een vervanging van iets dat beproefd en bewezen is voor iets dat op zijn best twijfelachtig is. 

Voorbeeld

De retoriek van het volgen van de sharia zonder een bepaalde madhab te volgen is als iemand die naar een autohandelaar gaat om een auto te kopen, maar erop staat dat het geen bekend merk is – noch een Volkswagen, noch een Rolls-Royce, noch een Chevrolet – maar liever “een auto, puur en simpel”. Zo iemand weet niet echt wat hij wil; de auto’s op het terrein zijn er niet zoals hij dat wil, er zijn alleen maar soorten. De verkoper zal proberen een glimlach te onderdrukken en hij kan er alleen maar op wijzen dat hoogwaardige producten voortkomen uit hoogwaardige productiemiddelen, uit fabrieken met een werkverdeling tussen degenen die de vele onderdelen van het eindproduct testen, produceren en assembleren. Het ligt in de aard van dergelijke collectieve menselijke inspanningen om iets te produceren dat veel beter is dan wat een van ons alleen uit het niets zou kunnen produceren, zelfs als hij een smederij en gereedschap zou krijgen, en vijftig jaar, of zelfs duizend jaar. En zo is het ook met de sharia, die complexer is dan welke auto ook, omdat zij betrekking heeft op het universum van menselijke handelingen en een breed interpretatief scala van heilige teksten. Daarom is het afdanken van de monumentale geleerdheid van de madhabs bij het praktiseren van de Koran en de Soennah om het begrip van een hedendaagse sheikh over te nemen niet alleen een verkeerde mening. Het is het inruilen van een Mercedes voor een skelter. 

 Lees ook: het verschil tussen soennieten en sjiieeten.